Prof. Dr. Türkçapar: Nasıl “yeterli” olabiliriz?

Pek çok insan kendisini yetersiz gördüğü/inandığı için ruhsal kahırlar, telaş ve özgüven eksikliği yaşar, kendisi ve hayatı bundan olumsuz etkilenir.

Yetersizlik kişinin kendisiyle ilgili bir inancı/kanısıdır

Bu inanç yani yetersizlik ekseriyetle kişinin hayat deneyimleri sonucu oluşur. Ömrümüzün erken periyotlarında maruz kaldığımız tenkitler, çok beklentiler ve uygunsuz karşılaştırmalar, yetişkinlikteki özgüvenimizi büyük ölçüde etkileyebilir. Yaşantıyla oluşan bu inanç daha sonra da kişinin bu inancı destekleyen bilgileri görmesi fark etmesi alışılmamış bilgileri ise görmemesi yahut yok sayması ile sürer.

YETERSİZLİK GERÇEK Mİ?

Oysaki yetersizlik aslında gerçekte var olmayan soyut ve izafî bir kavramdır. “Masa”, “sandalye”, “kalem” bunlar somut ve gerçek varlıklardır, meğer ki “yetersizlik” bizim zihnimizde olan soyut bir kavram, bir inançtır.

GERÇEK NEDİR? İNANÇ-KANI NEDİR?

Gerçeğin kelamlık manası “nesnel gerçekliği olan bilgi” dir. Bu, gerçeklerin somut delillere dayalı olduğu manasına gelir. İnanç yahut kanı ise muhakkak bir bahis hakkında zihinde oluşmuş algı, yargı yahut değerlendirmedir. İnanç bireye mahsustur ve görüşler birinin bir durumu nasıl algıladığına nazaran değişir.

Gerçek ve inanç-kanı ortasındaki farkı daha âlâ görebilmek için kimi örneklere bakalım:

“Benim gözlerim mavidir” bir gerçektir “mavi göz en hoş gözdür” ise bir inanç yahut kanıdır. Neden? Zira bir diğeri da “ela göz daha güzeldir” diyebilir. “Ben bir mühendisim”, “Ben Türkiye’de yaşıyorum” bir gerçektir. İnançlar-kanılar tam olarak sınanamaz, meğer gerçeklikle ilgili varsayımlar test edilip sınanabilir ve bunların gerçek olup olmadıkları anlaşılabilir. Yani o kişinin “mühendis” olup olmadığı “nerede yaşadığı” bulunabilir yahut bilinebilir.

YETERSİZLİK İNANCINDAN NASIL KURTULABİLİRİZ?

“Kendimizle ilgili kanılarımızın ve inançların (yetersizim-yeterliyim) gerçeklik değil inanç yahut fikir olduğunun farkında olmak” ve “bunlara inanmak yahut bunlara uygun yaşamak zorunda olmadığımızı fark etmek” tahlilin birinci adımıdır.

Yetersiz olduğumuz bir gerçek değil bir inançtır, yani kanaat yahut görüş ise ve inançlar bunlara inanmak aslında bir seçim ise bunu seçmemek de mümkündür. Bu seçimi yapan kişi ise şahsen herkesin kendisidir. Değişimin sorumluluğu da bu seçimi yapan bireye yani bize aittir.

Bu inançlarımızı fark ettikten sonra şayet değişim istiyorsak atacağımız birinci adımlar bu inançlara bağlı olmanın his, fikir ve davranışlarımızı, hasebiyle bizi nasıl etkilediğini fark etmek ve bunlara inanmanın bize ne kazandırıp ne kaybettirdiğine bakmaktır. İşte bu bahiste yardımcı olabilecek birkaç soru örneği;

• Bu inancın bana tesiri ne? Faydaları neler? ziyanları neler?
• Yetersiz olduğuma inanmak benim hayatımı, bağlarımı, tercihlerimi nasıl etkiliyor?
• Yetersizlik inancım değişse yani kâfi olduğuma inansam hayatım nasıl olurdu?
• Daha sağlıklı ve istikrarlı bir inanç geliştirmek isteseniz bu nasıl bir fikir olurdu?

  Unutmayın;

  Kendimizle ilgili yaşantıya dayalı esaslı bir inancın değişmesi yalnızca lafla, kelamla yahut düşünerek olmaz. Yaşantıyla oluşan inançlar tekrar bu inanca alışılmamış olan yeni yaşantı ve deneyimlerle değişir. Yetersizlik inancını inanmamayı seçtiğimizde bizi nasıl bir ömür beklediğini lakin şahsen yaşayarak görebiliriz. Bunun için ise “eğer ben burada kâfi biri olduğuna inanan birisi olsam nasıl davranır? nasıl konuşurdum?” diye düşünerek akabinde bu inanca uygun formda davranmak ve konuşmak en geçerli değişim yoludur.