Gaziantep’in asırlık mirası yok olma tehlikesiyle karşı karşıya
Gaziantep’te 4’üncü nesil kutnu kumaşı ustası olan 65 yaşındaki Abdulkadir Mekki, şimdi 5 yaşındayken başladığı bu zanaatı bugüne kadar büyük bir özveriyle sürdürüyor.
MESLEĞİN ÖLMEMESİ İÇİN TAKVİYE BEKLİYOR
Atalarının müsaadeden giden Mekki, kutnu kumaşının yalnızca bir dokuma eseri değil, tıpkı vakitte bir milletin tarihini taşıyan sembol olduğunu vurguladı.
Mekki, Selçuklular ve Osmanlılar periyodundan günümüze ulaşmış bir miras olan kutnu kumaşı ustalığının son birkaç temsilcisi kaldığını belirterek, mesleğin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu söyledi. Kutnu kumaşı ustası Mekki, mesleğin ölmemesi için dayanak beklediklerini söz etti.
”YÜZYILLARDIR KULLANILAN BİR KUMAŞTIR”
Kutnu kumaşının tarihi ile ilgili bilgi veren usta Abdulkadir Mekki, şu sözleri kullandı:
“Bu kumaşların çözgüsü ipek, atkısı pamuktur. Yüzyıllardır kullanılan bir kumaştır. Çin’den başlayarak Anadolu’ya, oradan Konya’ya, Selçuklular devrinde hem Konya’da hem de Suriye Selçuklularında (Şam, Humus, Halep) dokunmuştur. Daha sonra Antep’te bayanlar ve gençler bu işi konutlarında, köylerinde yaparak sürdürmüşlerdir.
Kumaş üretiminde kullanılan malzemelerin her biri özel süreçlerden geçer. Bu işin yedi temel meslek kümesi vardır: Çözgü, boya, mezek, tasarım, taraklama, dokuma ve ütü-apre. Evvelce Gaziantep’te takakçılar ütü-apre işini yapardı, artık usta kalmadı. Kumaşlar kendi içinde de sınıflanır: Saten örgüler, bezayak örgüler ve alaca kümeleri. Saten örgüler düğün ve misafirlik kumaşlarda kullanılır.”
”SELÇUKLULAR ‘NAVRA’ DERMİŞ”
Geçmişte Osmanlı padişahlarının kutnu kumaşı kullandığını söz eden usta Mekki, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Kutnu kumaşı, Selçuklular ve Osmanlılar periyodundan günümüze ulaşmış bir mirastır. Selçuklular devrinde bu kumaşa ‘Navra’ (daire anlamında) denirmiş. Südeymen’den esinlenilerek tasarlanmış. Osmanlı devrinde kısa müddet Bursa ve Buldan’da da dokunmuş. Padişahlara ve şehzadelere kaftan olarak hazırlanmış. Daha sonra Gaziantep, Halep ve Kilis’te ustalar bu geleneği sürdürmüş.
Biz esasen kumaş üreticisiyiz. Bugün Gaziantep’te diğer firmalar da bu işi yapıyor, sağ olsunlar. Kutnu kumaşı her alanda kullanılabilir zira bir ülkeyi temsil eder. Bayrak kumaşı, orduyu temsil eden sancak kumaşı, gelinlik kızların çeyizleri, bebeklerin zıbınları, konuklara serilen döşek ve minderler. Yöresel figürlerin birden fazla düğünlerde kullanılır. Her bölgenin kendine has kumaşı vardır. Bulgaristan ve Yunanistan’da bayanlar büstiyer ve şalvar yapar, Kütahya’da “mıhlama” tekniği uygulanır, Çınarcık’ta özel akış sistemleri vardır, Maraş ise “Maraş sırması” ile öne çıkar.”
”DOKUMA ALANINDA ÇAĞDAŞLAŞMAYA GEREKSİNİM VAR”
Mesleğin ölmek üzere olduğunu söyleyen usta Mekki, “Maalesef bu meslek unutulmaya yüz tutmuş durumda. Gaziantep’te bu işi hakkıyla yapan usta sayısı beş parmağı geçmez. Yeni kuşakta, mesela dokumacılık mühendisleri ortasında düğüm atmasını bilmeyenler var. Bu iş temelden öğrenilmesi gereken bir zanaat. Dokuma alanında çağdaşlaşmaya muhtaçlık var. Bu meslek ortaokuldan itibaren eğitim sistemine entegre edilmeli. Evvelden biz hem okula sarfiyat, hem de iş yerinde çalışırdık. Temelden öğrenmenin farkı büyüktür” biçiminde konuştu.
”DOLAR ARTTIKÇA MALİYET ARTIYOR”
Kutnu kumaşının fiyatı ile ilgili bilgi veren usta Mekki, “Eskiden ipek ve iplikler yerliydi, artık yurt dışından geliyor. Dolar arttıkça maliyet artıyor. Bugün saten örgüler perakende 700 TL civarında, meydaniye kümeleri 450-500 TL, kumaşlar genel olarak 250 TL’den başlayıp 2 bin 500 TL’ye kadar çıkabiliyor. 90 cm enindeki, hamam kültüründe kullanılan kumaşlar biraz daha değerlidir. Atkı ve çözgüde ipek fazlaysa fiyat da yükseliyor” dedi.
