Yemen türküsü gerçekten Muş’a mı ait? Türk halk müziği sanatçısı belgelerle konuştu
Türk halk müziği sanatkarı ve araştırmacı-yazar Aygün Çam, Elazığ türkülerine yönelik yaptığı derleme ve araştırma çalışmalarında kıymetli bir detaya ulaştı. Çam, TRT repertuvarında Muş yöresine ilişkin olarak geçen “Yemen türküsünün”, aslında Elazığ’ın Harput yöresine ilişkin olduğunu tespit ettiklerini belirtti.
“Türkü, 1905 yılında Elazığ’da Yemen’e giden redif alaylarının söylediği bir ağıttır” diyen Çam, “Bu yapıtın Elazığ’da yazıldığı ve söylendiği, mahallî kaynaklarda açıkça kayıtlıdır. Lakin TRT repertuvarında türkünün 1944 yılında Muzaffer Sarısözen tarafından derlendiği, kaynak kişinin Duriye Keskin olduğu ve yörenin Muş olarak geçtiği bilgisi yer alıyor” sözlerini kullandı.
Yaptıkları kapsamlı araştırmalar sonucu değerli dokümanlara ulaştıklarını belirten Çam, hususla ilgili en eski resmi evrakın 1936 yılında Elazığ Valiliği tarafından yayımlanan ‘Elaziz Halk Türküleri ve Oyunları’ isimli kitap olduğunu vurguladı. 50 tane Elazığ yöresine ilişkin türkünün yer aldığı yapıtın Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nde yer aldığını söyleyen Çam, Yemen türküsünün de bu yapıtta yer aldığını belirterek, “Eser için kaynak kişi olarak Hafız Osman Öge gösterilmiş, derlemeyi Elazığ Halkevi Hoş Sanatlar Komitesi yapmış ve Vasfi Akyol notaya almıştır” biçiminde konuştu.
Öte yandan, bu kitabın Türkiye Cumhuriyeti Maarif Derleme Müdürlüğünün logosunu taşıdığını belirten Çam, bunun da yapıtın Elazığ’da resmi olarak derlendiğini açıkça ortaya koyduğunu söyledi. 1937 yılında Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Elazığ Halkevi ziyaretinde, Hafız Osman Öge’nin Atatürk’ün sevdiği türkülerden biri olan “Aş Yedim Dilim Yandı” yapıtının akabinde “Yemen türküsünü” seslendirdiğini anlatan Çam, “Bu bile türkünün Harput ezgisi olduğunu kanıtlayan tarihi bir detaydır” dedi.
Atatürk’ün sevdiği ve Türk tarihine damga vuran en kıymetli yapıtlardan biri olan Yemen türküsünün, Muş değil Elazığ’ın Harput yöresine ilişkin olduğu evraklarla ortaya çıktığını lisana getiren Çam, türkünün yöresinin tekrar Elazığ olarak düzeltilmesi ismine TRT’den gerekli düzenlemeleri yapması için dilekçe ve gerekli raporları gönderdiklerini belirtti.
”TÜRKÜYÜ YAZANIN DA SESLENDİRENİN DE KİMLER OLDUĞU KAYITLI”
Elazığ yöresine ilişkin türküler ile ilgili derleme çalışmaları ve araştırmaları yürüttüğünü söz eden Çam, şu tabirleri kullandı:
”Yaptığım çalışmalarda bir Elazığ türküsünün TRT repertuvarında Muş yöresine olarak geçtiğini gördüm. Bununla ilgili geniş çaplı bir araştırma gerçekleştirdim. Bizler Elazığ’da bu türkünün Harput yöresinde 1905 yılında redif alaylarının kışlanın önünde toplanıp Yemen’e giden askerin türküsü olduğunu biliyoruz. Bu türküyü yazanın da seslendirenin de kimler olduğu Elazığ’da kayıtlıdır. Bununla ilgili bir çalışma gerçekleştirdik. Elime birinci ulaşan evrak İstanbul Beyazıt Kütüphanesi’nde de var. 1936 yılında Elazığ Valiliği tarafından bastırılan Elaziz Halk Türküleri ve Oyunları isimli bir kitap var. Bu eser, 1936 yılında derlenmiş ve içerisinde 50 Elazığ türküsü var. Bu 50 Elazığ türküsünden birisi de Yemen türküsü olarak geçiyor. Kaynak kişi, Hafız Osman Öge, Elazığ Halkevi Hoş Sanatlar Komitesi ise derlemiş ve Vasfi Akyol da notaya almış.”
”Böylesi kıymetli bir dokümana ulaştık fakat TRT repertuvarında yer alan bilgide ise 1944 yılında kaynak kişinin Duriye Keskin olduğu, Muzaffer Sarısözen tarafından derlendiği ve yörenin ise Muş olarak geçtiği söylenmektedir. Elazığ’da bu türkü söylenen tarihten 8 yıl evvel resmi bir halde yeniden sağ üste köşesinde yazılana nazaran, TC Maarif Derleme Müdürlüğü’nün de logosu bulunmaktadır. Resmi olarak Elazığ’da derlenen bir eser olduğunu söyleyebiliriz.”
”GEREKLİ İTİRAZLARIMIZI YAPTIK”
”Yaptığımız çalışmalarda da tarih boyunca redif kışlalarının hiçbir vakit Muş’tan hareket etmediği, bilhassa Yemen cephesinin büsbütün Harput’taki o dönemki ismiyle Ma’mûretü’l-Azîz vilayetindeki askeri birliklerin buradan hareket ettiği açıkça bilinmektedir. Biz TRT’ye gerekli itirazlarımızı yaptık, dilekçelerimizi ve raporlarımızı sunduk. Yapıtın tekrar düzenlenerek yörenin tekrardan Elazığ yazmasını talep etmekteyiz. Ayrıyeten, 1937 yılında Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Elazığ ziyaretinde Elazığ Halkevi’nde düzenlenen bir gecede Hafız Osman Öge, kent yöresine ilişkin türküleri seslendirirken, Atatürk’ün en sevdiği iki türkü olan ” Aş Yedim Dilim Yandı” türküyü akabinde ise Gazi Mustafa Kemal Atatürk için bir Harput ezgisi olarak Yemen türküsünü seslendiriyor.”
