Vatandaşın gündemi: Düşük asgari ücret, borçlar ve zamlar

Türkiye, Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer’in örgüt teziyle tutuklanmasını tartışırken vatandaşın ana gündemi olan yüksek enflasyon kaynaklı ekonomik kasvetler art planda varlığını koruyor.

Emekli de memur da taban fiyatlı de artırım bekliyor. Bir yandan elektrik ve doğal gaz faturaları öbür yandan kredi kartı borçları katlanıyor.

Özer’in tutuklanıp yerine kayyum atanmasının ardından ana muhalefet partisi CHP de erken seçim baskısını artıracağı yeni bir çizgiye geçtiğinin sinyallerini verdi.

CHP, 31 Mart yerel seçimlerinden bu yana erken seçim konusunda temkinli bir duruş sergiliyordu.

İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu, 29 Ekim’de Yenikapı’da yaptığı ve cumhurbaşkanlığı adaylığının ilanı olarak yorumlanan konuşmasının akabinde dün de Esenyurt’ta gerçekleştirilen mitingde “Bu bileği bükemeyeceksiniz ve sizinle uğraşacağım” cümleleriyle iktidara meydan okudu.

Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer’in tutuklanmasını protesto eden vatandaşlarFotoğraf: ANKA

“Geç karşımıza, hodri meydan”

İmamoğlu’ndan sonra kelamı devralan CHP Genel Başkanı Özgür Özel de “Alınan bütün kararlar artık erken seçimi zorlamaya, bunlardan kurtulmaya yönelik… Erdoğan, biz hazırız, yüreğin varsa hodri meydan. Çık karşımıza” diyerek erken seçim daveti yaptı. Özel, erken seçim davetini bugün yaptığı basın toplantısında da yineledi. Erken seçim için Meclis’te, meydanda, sokakta gayretin dozunu artıracaklarını söyleyen Özel, “CHP’nin aday sorunu yok. AK Parti’nin adayı kim? Erken seçim istemiyorlarsa Erdoğan aday olamıyor. Biz ‘Geç karşımıza, hodri meydan. Gel’ diyoruz.”

Esenyurt’ta binlerce vatandaşın katıldığı mitingde CHP’nin iki kritik ismi de vatandaşların karşı karşıya olduğu ekonomik tabloya vurgu yaptı. Muhalafete nazaran iktidar yeni meseleler yaratıp bu tablonun üstünü örtmeye çalışıyor. 31 Mart yerel seçimlerinde ekonomik sorunlar iktidarın oy kaybının en değerli münasebetlerinden biriydi.

Peki muhalefetin erken seçim baskısını artırdığı bu periyotta iktisatta nasıl bir tablo var?

Oto tamircide çalışan gençlerFotoğraf: DHA

Asgari fiyata yüzde 25 artırım ihtimali

Asgari fiyat bu yılın başı itibariyle 17 bin 2 lira. Temmuz ayında enflasyonla gayret gerekçesiyle taban fiyata artırım yapılmadı.

Yılın birinci dokuz ayında yaklaşık yüzde 35 eriyen minimum fiyatın ocak ayındaki satın alma gücünü koruyabilmesi için ise şu anda yaklaşık 23 bin lira olması gerekiyor.

2024 için son resmi enflasyon kestirimi yüzde 41,5. Bu iddia meblağ ve resmi enflasyon oranında artırılırsa minimum fiyat 24 bin 142 lira olacak. Enflasyonun yılı yüzde 41,5 ile kapatma ihtimali ise düşük görünüyor.

Ancak Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, 23 Ekim’de Washington’da yaptığı bir sunumda yatırımcılara, minimum fiyata yüzde 25 civarında artırımın 2025 yılı enflasyon ve büyüme gayeleriyle uyumlu olacağı bildirisini verdi. Ankara Ticaret Odası (ATO) Başkanı Gürsel Baran da bugün Karahan’ın yüzde 25 artırım açıklamasını destekledi.

Geçen haftalarda IMF’den de misal bir teklif gelmişti.

Yüzde 25 artırım teklifiyle hükümetin 2025 için öngördüğü enflasyon sayısı baz alınıyor.

Hafta içinde 126 iktisatçı, ortak bir açıklama yaparak bu ihtimalin “bilimsel ve toplumsal açıdan telaş verici” olduğunu söyledi. Açıklamada, Türkiye’de uzun müddettir devam eden yüksek enflasyon probleminin dar gelirlileri ve taban fiyatla çalışanları ekonomik olarak daha kırılgan hale getirdiği, hayat standartlarını önemli ölçüde düşürdüğü vurgulandı.

Memur maaşları ve emekli aylıkları

Enflasyonun hangi seviyede gerçekleşeceği memur ve memur emeklileri ile emekçi ve Bağ-Kur emeklilerini de ilgilendiriyor. Emekçi ve memur emeklilerinin aylıklarında 2025’in birinci yarısı için yapılacak artış, bu yılın ikinci yarısındaki enflasyon artışı kadar olacak.

Türk-İş’in hesaplamasına nazaran, 4 kişilik bir ailenin sağlıklı, istikrarlı ve kâfi beslenebilmesi için yapması gereken aylık besin harcaması meblağını anlatan açlık sonu ekim ayında 20 bin 431 TL’yi geçti.

En düşük emekli aylığı ise 12 bin 500 lira. Bu sayı açlık sonunun yüzde 39, minimum fiyatın yüzde 26,5 altında. Çalışma iktisadı uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik’e nazaran Türkiye’de 13 milyon emekli, 12 bin 500 TL yahut taban fiyatın altında aylık alıyor. Toplam 16 milyon emeklinin ortalama maaşı 15 bin 275 TL.

Memur ve memur emeklileri ise gelecek yılın birinci yarısı için bu yılın ikinci yarısındaki enflasyon oranının altında bir artışla yetinmek durumunda kalacak. Bu durum, toplu kontratta yer alan hesaplamadan kaynaklanıyor. Enflasyonun devir başında alınan toplu kontrat artırımından yüksek çıkması durumunda artırım enflasyondan düşülerek enflasyon farkı bulunuyor.

Kredi kartı borçlarına yüksek faizle yapılandırma

Artan hayat pahalılığı vatandaşı gereksinim kredileri ve kredi kartlarına yönlendirdi.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’na nazaran 25 Ekim itibariyle tüketici kredileri ve kredi kartı borçları 3,5 trilyon lirayı geçti. Vatandaşın 1,8 trilyonluk tüketici kredisi borcunun 1,3 trilyonunu muhtaçlık kredileri oluşturuyor. Kredi kartı borçları tek başına 1,6 trilyon lira.

Türkiye Bankalar Birliği bilgilerine nazaran ise ferdî kredi ve kredi kartı borcunu ödememiş kişi sayısı ağustos sonu itibariyle 3,8 milyonu geçti. Ferdî kredi yahut kredi kartı borcundan ötürü yasal takibe giren kişi sayısı 1,2 milyona ulaştı.

Hükümetin artan borçluluk karşısında getirdiği kredi kartı borcu yapılandırma düzenlemesi bugün yürürlüğe girdi. Biriken borçlar 60 aya kadar yapılandırılabilecek. Yapılandırma faizi yüzde 3,11 olarak belirlendi. Düzenlemeye nazaran limiti 50 bin liranın altında olan kredi kartlarının minimum ödeme fiyatı, periyot borcunun yüzde 20’si olacak. Her aya düşen taksit ölçüsü ise ilgili ayın taban ödeme fiyatına eklenecek formda hesaplanacak.

Tüketici Birliği Federasyonu yapılandırmanın süreksiz tahlil olduğuna dikkat çekiyor. Buna nazaran yapılandırma nedeniyle yüksek olan faiz oranlarıyla oluşacak taksitler tüketicileri zorlayacak.

Elektrik sayacıFotoğraf: DHA

Elektrik ve doğal gaza kademeli zam

Gelecek yıl elektrik ve doğal gaz faturalarına kademeli fiyatlama gelecek. Makine Mühendisleri Odası Güç Çalışma Kümesi, yeni fiyatlandırmanın vatandaşa artırım olarak yansıyacağına işaret ediyor ve tarife değişikliğinin, artırımı makul göstermek için kullanıldığını savunuyor.

Enerji Bakanlığının yeni hazırladığı çalışmaya nazaran elektrik ve doğal gaz tüketiminde muhakkak bir limiti geçenler sübvansiyonlardan yararlanamayacak.

Bakan Alparslan Bayraktar, doğal gazda yeni periyoda gelecek yıl şubat ayında geçileceğini ve vilayetlere nazaran tüketim kalıplarının göz önüne alınacağını açıkladı.

Elektrik faturaları için yeni tarifenin ise 2025’te devreye gireceği duyurulmuştu. Buna nazaran konutunda çok sayıda elektrikli aygıtı bulunan ve bu nedenle belirli bir limitin üzerine ulaşmış tüketici üst gelir kümesi olarak pahalandırılacak.

Elektrik ve doğal gazda faturalarında yüzde 60 olarak söz edilen devlet sübvansiyonu, faturada yer alan kalemlerden biri olan güç bedeli üzerinden gerçekleşiyor. Güç bedeli, doğal gaz faturalarının yüzde 50’sini, elektrik faturalarının ise günlük tüketimleri 8 kWh’ın altında olanlar için yaklaşık yüzde 24’ünü, 8 kWh üzeri için yüzde 45’ini oluşturuyor.

Fotoğraf: Yurttas Cemal/Demiroren Visual Media/ABACA/picture alliance

Kira artışları yüzde 60’ı geçiyor

Kira artışlarında iki yıl boyunca uygulanan yüzde 25’lik sonunun 1 Temmuz prestijiyle sona ermesi de fahiş kira artırımlarını beraberinde getirdi.

Kira artırım oranı, artışın yapılacağı aydan bir evvelki ayın Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan tüketici fiyat endeksi (TÜFE) 12 aylık ortalamasına nazaran belirleniyor

Buna nazaran kira kontrat müddeti geçen ay dolan vatandaşlar kiralarına yüzde 63,47 oranında artırım yaptı. Evvelki ay kontrat yenileyenler için artırım oranı yüzde 64.91 olmuştu.

TÜİK’e nazaran konut kümesinde enflasyon eylül ayında yüzde 88 arttı. Ekim ayına ilişkin enflasyon sayıları ise pazartesi açıklanacak.