Uzmanlar Myanmar’da meydana gelen yıkıcı zelzelenin on yıllardır ülkeyi vuran en şiddetli zelzele olduğunu söylüyor. Ayrıyeten afet modellemelerinin binlerce kişinin ölebileceğini gösterdiğini belirtiyorlar.

Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırmalar Kurumu (USGS) tarafından yapılan otomatik değerlendirmelerde, Myanmar’ın orta bölümündeki Sagaing kentinin kuzeybatısında meydana gelen 7.7 büyüklüğündeki zelzelenin, sarsıntıya bağlı vefatlar ve ekonomik kayıplar için kırmızı alarmı tetiklediği belirtildi.

EN AZ 10 BİN KAYIP OLABİLİR

Depremin merkez üssünün 1 milyondan fazla insanın yaşadığı Myanmar’ın orta kesitlerindeki Mandalay kenti yakınlarında olduğu belirtilen açıklamada, “Yüksek can kayıpları ve geniş çaplı hasar olasıdır ve felaket muhtemelen yaygındır” denildi.

Myanmar’ın iktidardaki cuntası bu sabah yaptığı açıklamada meyyit sayısının bini geçtiğini ve 2 binden fazla yaralı olduğunu açıkladı.

Ancak USGS tahlili, mümkün ölümlerin 10 bin-100 bin kişi aralığında olma ihtimalinin yüzde 35 olduğunu belirtti.

USGS emsal bir olasılıkla maddi hasarın 10 binlerce milyon doları bulabileceğini belirterek, bunun Myanmar’ın GSYH’sini aşabileceği ihtarında bulundu.

FAYDA “ÇARPMA KAYMASI”

University College London’da (UCL) jeofizik ve iklim tehlikeleri alanında emekli profesör olan Bill McGuire, birinci sarsıntıdan dakikalar sonra 6.7 büyüklüğünde bir artçı sarsıntı meydana geldiğini daha fazlasının beklenebileceğini söyledi.

Imperial College London’da (ICL) tektonik uzmanı olan Rebecca Bell, bunun Sagaing Fayı’nda yan yana bir “çarpma kayması” olduğunu öne sürdü.

Bu fay, batıdaki Hint tektonik plakasının Güneydoğu Asya’nın büyük kısmını oluşturan Sunda plakasıyla buluştuğu yer. Ölçek ve hareket bakımından Kaliforniya’daki San Andreas Fayı’na benzeri bir fay.

Bell, şunları söyledi: “Sagaing fayı çok uzun, 1200 kilometre ve çok düz. Fayın düz yapısı zelzelelerin geniş alanlarda kırılabileceği manasına geliyor ve fayın kaydığı alan ne kadar büyükse sarsıntı de o kadar büyük oluyor.”

Bu tıp durumlarda sarsıntıların bilhassa yıkıcı olabileceğini kelamlarına ekleyen Bell, zelzelenin sığ bir derinlikte gerçekleşmesi nedeniyle, sismik gücünün üstteki nüfuslu bölgelere ulaştığında çok az dağılmış olduğunu açıkladı.

Bell, bunun yüzeyde çok fazla sarsıntıya neden olduğunu söyledi.

“BETONARME YÜKSEK BİNALARDA YAŞANAN PATLAMA”

Myanmar geçmişte de güçlü zelzelelerle sarsıldı.

İngiliz Jeolojik Araştırmalar Kurumu’ndan sismolog Brian Baptie, geçtiğimiz yüzyılda, 1956 yılında Mandalay yakınlarında meydana gelen 6.8 büyüklüğündeki sarsıntı de dahil olmak üzere, 6 ve üzeri büyüklükte 14’ten fazla zelzele meydana geldiğini söyledi.

Londra Royal Holloway Üniversitesi yer bilimleri kısmından Ian Watkinson, son yıllarda değişen şeyin “betonarme yüksek binalarda yaşanan patlama” olduğunu söyledi.

Myanmar yıllardır süren çatışmalarla çalkalanıyor ve bina dizaynına ait yaptırımların seviyesi düşük.

Watkinson, “Kritik olarak, Sagaing Fayı boyunca meydana gelen evvelki 7 yahut daha büyük sarsıntılar sırasında Myanmar nispeten gelişmemişti ve çoğunlukla az katlı ahşap çerçeveli binalar ve tuğladan inşa edilmiş dini anıtlar vardı” dedi.

“Bugünkü zelzele, çağdaş Myanmar’ın altyapısının büyük kentlerine yakın büyük, sığ odaklı bir sarsıntı karşısında birinci sınavıdır” diye ekledi.

Baptie, Myanmar’da en az 2,8 milyon insanın sarsıntıdan en çok etkilenen bölgelerde bulunduğunu ve birçoklarının sarsıntı sarsıntılarına karşı savunmasız olan ahşap ve güçlendirilmemiş tuğla duvarlardan inşa edilmiş binalarda yaşadığını söyledi.

“DEPREM ÖLDÜRMEZ ALTYAPI ÖLDÜRÜR”

UCL’de afet azaltma uzmanı olan Ilan Kelman, “Her zamanki mantra ‘depremler insanları öldürmez, çöken altyapı öldürür’ şeklindedir” dedi.

Hükümetlerin planlama yönetmeliklerinden ve bina kodlarından sorumlu olduğunu söyleyen Kelman, “Bu felaket, Burma/Myanmar hükümetlerinin sarsıntıdan çok evvel yapmadıkları ve sarsıntı sırasında hayat kurtaracak olan şeyleri ortaya koyuyor” diye ekledi.

Komşu Tayland’da da şiddetli sarsıntılar meydana gelmiş, inşaat halindeki 30 katlı bir gökdelen tozlu bir beton yığınına dönüşerek çalışanları enkaz altında bırakmıştı.

“YUMUŞAK YER SARSINTIYI GÜÇLENDİRİYOR”

ICL’nin inşaat ve etraf mühendisliği kısmından Christian Malaga-Chuquitaype, Myanmar’daki merkez üssünden yaklaşık 1000 kilometre uzakta olmasına karşın Bangkok’taki yerin yapısının kent üzerindeki tesire katkıda bulunduğunu söyledi ve şunları ekledi:

“Bangkok etkin faylardan uzak olsa da yumuşak tabanı sarsıntıyı güçlendiriyor” dedi. “Bu durum uzak sarsıntılar sırasında bilhassa yüksek binaları etkiliyor.”

Malaga-Chuquitaype, Bangkok’ta “düz döşemeleri” tercih eden inşaat tekniklerinin – yerlerin, yalnızca ayaklarla desteklenen bir masa üzere, güçlendirici kirişler kullanılmadan yalnızca kolonlarla tutulduğu – “sorunlu bir tasarım” olduğunu söyledi.

Bangkok’ta çöken kule bloğunun birinci görüntü tahlilinin bu cins bir inşaat tekniğinin kullanıldığını gösterdiğini de belirterek, “Depremler sırasında makûs bir performans sergiliyor, çoklukla kırılgan ve bir formda çöküyor” dedi.

UCL’den felaket riski modelleme uzmanı Roberto Gentile, Bangkok’taki kule bloğunun “dramatik çöküşünün” kentteki başka yüksek binaların kapsamlı bir kıymetlendirme gerektirebileceği manasına geldiğini söyledi.

Bangkok kent yetkilileri, 2, binden fazla hasar ihbarı aldıktan sonra binaları güvenlik açısından incelemek üzere 100’den fazla mühendis görevlendireceklerini açıkladı.