Türkiye’de eşi benzeri yok: 239 yıllık yapı Türk mitolojisine ışık tutuyor
Safranbolu’nun 18. ve 19. yüzyıl Türk toplumunun hayat biçimini ve kültürünü yansıtan tarihi meskenlerinden biri olan Mektepçiler Meskeni; sgraffito, malakari ve kalem işlerinin birleşiminden oluşan özel bir cephe bezemesine sahip. Bu özelliğiyle Türkiye’de tek olan mesken batı cephesinde yer alan çarkıfelek, sonsuz yıldız, su yolu, sürahi, balık, servi ağacı, hayat ağacı, kuş, davut yıldızı ve elibelinde üzere damga, motif ve figürlerle dikkat çekiyor. Kültürel mirasa ışık tutan bu motif ile figürler, Türk halkının klâsik sembollerinin ve mitolojik anlatılarının bir yansıması olarak da ön plana çıkıyor.
Mektepçiler Konutu’nun Safranbolu’nun en eski konutlarından olduğunu belirten Tarihçi-Yazar Mehmet Kütükçüoğlu, şu sözleri kullandı:
”Yaklaşık 250 yıllık bir tarihe sahiptir. Zira üzerinde bulunan işlemeler tıpkı yaşı üzere Türk kültürünün de en eski örneklerini bize sunmaktadır. Davut yıldızları, çarkıfelekler, balık figürleri, eli belinde figürleri, kuş figürleri. Bunlar aslında tek tek bize bir okul üzere bir ileti veriyor.”
Eğitim binası olarak kullanılan konutun Müderris Mehmet Efendi tarafından 1786-87 yılında yaptırıldığını tabir eden Kütükçüoğlu, kelamlarına şu biçimde devam etti:
“Örneğin sol baştan ‘çarkıfelek’ figürü var. Çarkıfelek figürü aslında kainatın devamlılığını, o döngüselliğini söz eden çok özel bir figürdür. Türkler tarih boyunca birçok noktada işte hanlarda, hamamlarda, çeşmelerde, bu figürü kullanmışlardır.”
”30’DAN FAZLA FİGÜR VAR”
”Hemen yan tarafında ‘Davut Yıldızı’, herkesin bildiği malum eski kadim Türk sembollerinden bir tanesi. Çabucak yanında başlangıcı ve bitişi belirli olmayan sonsuz yıldız dediğimiz bir figür vardır. Sağa hakikat geldiğinizde ‘servi ağacı’ vefatı, onun yanında ‘hayat ağacı’ cenneti ve ölümsüzlüğü sembolü etmesi açısından çok kayda pahadır.
Bu figürlerin üstünde bulunan ‘kuş’ figürünü ben aslında bir Türk tarihçi olarak önemsiyorum. Zira birtakım kelamlar vardır. Örneğin bir kişi öldükten sonra ‘uçtu gitti dağ üzere adam’, ‘ruhu uçmağa vardı’ diye tabirler kullanırız. Uçmağ aslında eski Türkçe de cenneti söz eder. Kuş da insan ruhunu tabir etmesi açısından değerlidir. ‘Balık’ figürü orada rahmeti ve hayatın yeniden bu seyahatini, serüvenini söz eden üst kısmındaki ‘su yolu’ da Mardin ve Safranbolu’da görebileceğimiz bir figürdür. Birebir vakitte Orta Asya’da da görebileceğimiz bir figürdür. ‘Elibelinde’ figürü gücü-kuvveti sembolize eder.
Burada yaklaşık otuzdan fazla figürünü görebiliyoruz. Bu yüzden mektepçiler ve müderrisler konutu dediğimiz bu mesken Safranbolu’nun en eski konutlarından bir tanesi olması açısından çok kıymetli. Tıpkı vakitte Ankara tipi Türk Konutu’nun Safranbolu’daki örneği olması açısından da kayda kıymettir.”
”TARİHİN SESSİZ DAMGALARI”
Cephedeki figürlerin tarihin sessiz damgaları olduğunu söyleyen Kütükçüoğlu, “Sanat tarihi açısından ve Türk tarihi açısından aslında çok hoş bir söz vardır. Tarihin sessiz bir damgalardır bunlar. Bu görmüş olduğunuz motifler, Safranbolu konutlarında aslında bize sessizce geçmiş nesillerin mitolojik manası olan öyküleri anlatmaktadır” sözlerini kullandı.
