Türkiye’de en çok Ege ve Akdeniz’de yetişen bitki: 6 farklı alanda kullanılıyor; tadı ve kokusu dikkat çekiyor
“Tatlı Fesleğen, Kırmızı Fesleğen” üzere isimlerle bilinen reyhan otu, kokusuyla başka bitkilerden çabucak ayırt edilebiliyor. Tazesi ve kurutulmuş hali çokça tüketilen reyhan, süs bitkisi olarak da sıklıkla kullanılıyor. Reyhan otu; Hint fesleğeni, yabani fesleğeni, yabani fesleğen olarak biliniyor.
İLKBAHAR MEVSİMİNDE ÇİÇEK AÇMAYA BAŞLIYOR
İlkbahar mevsiminde çiçek açmaya başlayan reyhan otu, Türkiye’de Ege ve Akdeniz bölgelerinde bulunur. Anavatanı ise Güney Asya’dır.
Ilıman ve tropik yerlerde çok sık rastlanan reyhan bitkisi; kabarık çizgileri bulunan kare kesitli ve yeşil renkli gövdesiyle bilinir. Bitkinin kök kısmına bakıldığında kırmızı rengiyle karşılaşmak da mümkündür. Oval yapraklarının kenarları dişlidir ve sivri uçludur.
Reyhan otu doğal ortamlardan resen bulunur. Fakat yetiştiriciliği de çarçabuk yapılabilir. Reyhan otu için ılıman iklim kafidir. Reyhan bitkisinin köklerini makasla keserek, suya bırakılmalıdır. Bu durum sonucunda kökler 7 gün sonra gelişecektir. Konut ortamında da yetiştirilen reyhan bitkisi, saksı da epey kolay bir formda yetiştirilebilir.
Reyhan otu çeşitli alanlarda kullanılabilir. Hem çiğ hem de kurutulmuş olarak tüketime uygundur. Çiğ hali salatalarda kullanılabilir. Yaprakları dolma ve sarma imalinde kullanılabilir. Kurutulmuş hali baharat halinde ve çay formuna getirilerek tüketilebilir.
Reyhan otunun 2500 yıldan beri Ortadoğu ve Akdeniz havzasında tıbbi hedeflerle ziraatı yapılıyor. Âlâ bir antosiyanin kaynağı olan reyhanın sadece besin sanayii açısından değil, birebir vakitte parfümeri ve tıp açısından da kıymetli bir yere sahip.
Reyhan otunun bedene sürüldüğü takdirde terlemeyi engellediği, berbat beden kokularını, bilhassa de koltuk altı kokularını giderdiği bilinmektedir. Tekrar etkileyici kokusuyla ziyanlı böcek ve haşeratı kovduğu, uygulandığı yerin havasını tazeleyerek yenilediği ve yumuşattığı da bu bahse ek edilmelidir.
Yatıştırıcı, midevi, gaz söktürücü ve idrar arttırıcıdır. Halk ortasında romatizma, kalp çarpıntısı ve hemoroit üzere rahatsızlıkları tedavi etmek için kullanılan bu bitki, bağışıklık sisteminden sindirim sistemine kadar birçok sıhhat sorunu ile uğraş etmektedir.
Kan deveranını hızlandıran, kalp ve damar sıhhatini destek eden, trigliserit ve kolesterol düzeyini düşüren reyhan bitkisinden yapılan şerbet kansızlık ile uğraş etmekte, kan şekerinin düşmesine pürüz olarak baş dönmesi ve baygınlığı önlemektedir. Ayrıyeten şeker konmadan hazırlanacak reyhan suyu ile gargara yapmak sırf ağızdaki yaraları güzelleştirmekle kalmamakta, birebir vakitte ağız kokusunu da gidermekte, bunlara ek olarak sigarayı bırakmaya yardımcı olmaktadır.
Reyhan otu, Türkiye’de eşsiz bir yer edinmeye başladı. Öbür bölgelerde gerçekleştirilen tarım uygulamalarında mor rengini ve muhakkak ölçüde de aromasını yitirdiği görülen reyhanın, ‘Arapgir Mor Reyhanı’ olarak 2017 yılında Arapgir Belediyesi tarafından tescil edildiğini ve coğrafik işaret evrakı aldı da biliniyor.
Arapgir mor reyhanının, kendine has nitelikleriyle dikkat çekiyor. Yapılan tahliller, yumuşak yaprak yapısı ve koyu mor rengi ile bölgeye has bir genotip olan bu reyhan çeşidinin yüz otuz adet uçucu bileşeni ve yüz yetmiş adet farklı esansiyel yağ unsurunu ihtiva ettiğini ortaya koyuyor.
REYHAN OTUNUN KULLANIM ALANLARI
1- Baharat olarak kullanım: Reyhan bilhassa Türkiye’de baharat olarak epeyce sık kullanılır. Baharat olarak kullanımda taze formundan çok kurutulmuş hali daha sık tercih edilir. Bilhassa Mısır’da kuru reyhan yararları ile yeterli tanınır ve çok büyük ticari satış oranlarına sahiptir. Zira sıcak bölgelerde büyüyen reyhanlar daha yüksek biyokütleye sahip olur ve yüksek randımanla eser verir.
2- Uçucu yağının çıkarılarak kullanımı: Reyhan bitkisinin içerdiği yağ hayli aromatik bir kokuya sahiptir. Bu sebeple kozmetik endüstrinde birçok kullanım alanına sahiptir. İçerdiği linalol ve citral oranı ne kadar yüksek ise uçucu yağ kozmetikte kullanıma o kadar elverişli ve bedelli sayılır. Citral oranı yüksek olanların değerli oranda ticareti de yapılır. Ayrıyeten estragol içeriği yüksek olanlar paklık bölümünde yaygın olarak tercih edilir.
3- Besin halinde kullanım: Reyhan sahip olduğu aroma, tat ve koku nedeniyle besin bölümünde epey yaygın kullanılır. İtalya’da yetişen ve İtalya Reyhanı olarak bilinen çeşidi pesto sosun bileşimine katılır. Aroması dışında renginden yararlanmak için kullanımı da tercih edilir. Bu maksatla reyhandan besin boyalarının üretiminde yararlanılır. Avrupa’da ise taze hali süt ve peynir üzere eserlerin üretiminde hem aroma verici olarak hem de maya maksadıyla kullanılır.
4- Bitkisel çay formunda kullanım: Reyhanın kurutulmuş yaprakları demleme metoduyla çay haline getirilerek tüketilebilir. Reyhan çayının yararları reyhanın başka tüketim formlarındaki ile benzeridir. Lakin tüketimi kolay olduğundan daha sık tercih edilir.
5- Şerbet ve reçel olarak kullanımı: Malatya’nın Arapgir belediyesi reyhanın epeyce değişik versiyonlara getirerek satışa çıkarmış ve reyhanın tanıtımına öncülük etmiştir. Bu versiyonlar ortasında şerbet ve reçel de yer alır.
6- Peyzaj mimarisinde kullanım: Reyhanın hem mor renkli olanı hem de öbür çeşitleri manzara olarak epeyce gösterişlidir. Bu sebeple peyzaj alanında dekorasyon hedefi ile kullanılır.
REYHAN VE FESLEĞEN BİREBİR BİTKİ MİDİR?
Ocimum basilicum isimlendirmesi hem reyhan hem de fesleğen için kullanılır. Tek bir latince isme 2 farklı türkçe isimlendirmenin atf edilmesinin sebebi reyhan ve fesleğenin ortasında bariz bir görünüm farkı olmasıdır. Türkiye’nin İç ve Doğu Bölgelerinde daha çok mor renkli, geniş yapraklı cinslerin üretimi ve tüketimi yaygındır. Bu yörelerde bitki reyhan olarak isimlendirilir.
Ve mor reyhan yararları ile daha çok ön plana çıkar. Türkiye’nin batısında ve kıyı bölümlerinde ise ticarette ön plana çıkan yeşil yapraklı çeşitler yaygındır. Bu yörelerde ise bitki fesleğen olarak isimlendirilir. Sonuç olarak ise reyhan ve fesleğen 2 farklı bağımsız tıp değildir. Farklı isimlendirmenin farklı görünüme sahip olmalarından ötürü ortaya çıktığı düşünülmektedir.
