Krizin perde arkası: Volkswagen neden fabrika kapatıyor?

Volkswagen (VW) şirketinin basın ve halkla münasebetler ünitesinde yeni Tayron SUV modelinin lansman coşkusu yaşanırken, işçi temsilciliği başkanı Daniela Cavallo’nun açıklamaları, büyük bir zelzele tesirine neden oldu: “Dünyanın en büyük ikinci araba üreticisi VW, on binlerce personel çıkarmayı ve Almanya’da en az üç fabrikasını kapatmayı planlıyor!”

VW’nin krize girmesinin en değerli nedeni, tüketici talebindeki gerileme. Bu durum öbür Alman araba üreticilerini de etkiliyor. Kesimde satışlar yılın birinci yarısında yüzde 4,7 oranında düştü. Meğer geçen yılın birebir devrinde rekor satışlar gerçekleşmişti. Elektrikli araçlara olan talep de bu yılın başından itibaren azaldı. Bu nedenle BMW, Mercedes, Opel’in ana şirketi Stellantis ve VW, beklentilerini düşürmek zorunda kaldı.

Alman Ekonomi Enstitüsü (IW) Başkanı Marcel Fratzscher, Almanya’nın en büyük araba üreticisi VW’nin geçen yıl 18 milyar eurodan fazla kâr elde ettiğini, ayrıyeten yatırımcılarına 4,5 milyar euro temettü dağıttığını hatırlatıyor ve ekliyor: “Volkswagen hâlihazırda istikrarlı bir formda kâr ediyor olsa da kâr marjı geriliyor. Üretim maliyetinin yüksek olması, indirim ve promosyonlar, giderek sertleşen global rekabet ve bunun sonucunda düşen fiyatlar, VW’yi epey zorluyor.”

Şirket bu nedenle geçen yıl bir “verimlilik programını” hayata geçirdi ve bu bağlamda 2026’ya kadar toplam 10 milyar euroluk tasarruf hedefi belirledi.

İşçi temsilciliği başkanı Daniela Cavallo, fabrika çalışanlarına VW’nin Wolfsburg kentindeki merkezinde makûs haberi veriyor.Fotoğraf: Julian Stratenschulte/dpa/picture alliance

Kapasitenin altında üretim

Fabrikaların kapanma tehlikesiyle karşı karşıya kalmasının bir öbür nedeni de üretim tesislerinin uzun müddettir tam kapasite çalışmaması. Volkswagen Finansal İşler Müdürü (CFO) Arno Antlitz, durumu şöyle açıklıyor: “Avrupa’da araç satışları besbelli bir düşüşte. Şu anda pandemi öncesi düzeylere kıyasla iki milyon daha az araç satılıyor. VW ise yarım milyon daha az araç satıyor. Bu da iki fabrikanın üretim kapasitesine denk geliyor.”

Bu sorun yalnızca VW’ye mahsus değil. Bergisch Gladbach’taki Otomotiv İdaresi Merkezi’nin (CAM) kurucusu ve yöneticisi Stefan Bratzel, “Alman araba fabrikalarının ortalama kapasite kullanımı şu an yaklaşık yüzde 65 düzeylerinde. Meğer bu oran yüzde 80’in üzerinde olmalı” diyor ve şu tespiti yapıyor: “Özellikle Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere’de durum makûs. Buna rağmen İspanya, Türkiye, Slovakya ve Çekya’da bu oran yüzde 79’lara ulaşıyor. Bu ülkelerde personellik maliyetleri, Almanya’ya kıyasla çok daha düşük.”

Almanya’da personellik maliyeti yüksek

Almanya’daki araba fabrikalarında personellik maliyeti dünyanın en yüksek düzeyinde. 2023 yılında saatlik personellik maliyeti 62 euroyu aşarken, bu sayı İspanya’da 29, Çekya’da 21 ve Romanya’da 12 euro olarak gerçekleşti.

Almanya, buna karşın Avrupa’da en çok araba üreten ülke pozisyonunda. Lakin üretimde bariz bir gerileme kelam konusu: 2018’e nazaran üretim şu anda yaklaşık yüzde 25 daha düşük. Üretilen 4 milyondan fazla aracın dörtte biri büsbütün elektrikli modellerden oluşuyor.

VW’nin Wolfsburg’daki merkezinde personel temsilciği tarafından bilgilendirilen fabrika çalışanlarıFotoğraf: Julian Stratenschulte/dpa/picture alliance

Maaşlarda yüzde 10 azalma

Alman araba bölümünde maaşlar esasen yüksek. 120 bin dolayındaki Volkswagen çalışanı ise kesimdeki en yüksek maaş ortalamasına sahip. Bu durum, VW’nin sektörel toplu iş kontratına katılmak yerine IG Metall ile sırf kendi çalışanlarına özel bir mukavele imzalamasından kaynaklanıyor.

Çalışanları temsil eden VW İşçi Konseyi Başkanı Cavallo’ya göre Volkswagen idaresi, tüm maaşların yüzde 10 oranında azaltılmasını talep ediyor. Ayrıyeten önümüzdeki iki yıl boyunca maaş artışı olmayacak.

Pahalı maliyet yalnızca Almanya’ya has değil

Peki Almanya’da üretim maliyetleri neden çok yüksek? Karşılığı bulmak için yüksek kâr sağlayan premium modellere bakmak gerekiyor: Bu segmentin ihracat oranı yüzde 75 düzeylerinde ve her beş araçtan biri Çin’e ihraç ediliyor. Lakin çok satılan lakin daha düşük kâr marjına sahip ucuz fiyatlı modellerle Almanya’da kârlı üretim yapmak mümkün değil. Çünkü elde edilen kâr, çalışanlara verilen yüksek maaşları karşılamakta yetersiz kalıyor. Bu yalnızca Almanya’ya mahsus bir sorun değil. Tıpkı münasebetle Fransız ve İtalyan otomotiv üreticileri de fabrikalarını daha düşük maliyetli ülkelere kaydırdı.

İhracat zayıflıyor: Çin’de VW’nin premium modelleri artık birkaç yıl öncesine kıyasla daha az ilgi cazibeli.Fotoğraf: Sina Schuldt/dpa/picture alliance

Çin ile rekabet edilemiyor

Alman araba üreticileri, son yıllarda Çin’de hem e-otomobil kesiminde hem de premium segmentte mahallî rakiplerle yarışmak zorunda kalıyor. Alman İktisat Enstitüsü’nden Thomas Puls, “Dünya çapında üretilen araçların neredeyse üçte biri artık Almanya’ya kıyasla çok daha ucuza üretim yapan Çin fabrikalarından geliyor” diyor.

Alman üreticiler, e-mobiliteye geçişle birlikte içten yanmalı motorlarda sahip oldukları teknolojik üstünlüğü de kaybetti. İktisat enstitüsünün araştırmasına nazaran teknolojik değişim, temel yetkinlikleri batarya ve elektrik mühendisliği alanında olan yeni rakiplerin pazara girmesine de kapı aralıyor.

VW ile sendikanın talepleri ortasında uçurum

IG Metall sendikası, çalışanlar için yüzde yedi artırım talep ederken, VW idaresi ise işten çıkarmalar ve fiyat kesintileri planlıyor. Sendikaya nazaran sorun yalnızca iş gücü maliyetleri değil; geçmiş idare yanılgıları ve dizel skandalı da mevcut krizin nedenleri ortasında yer alıyor. Gerçekten Almanya Başbakanı Olaf Scholz ve öteki siyasetçiler da geçmişteki yönetimsel yanlışların, çalışanları etkilememesi gerektiğini savunuyor.

İktisatçı Marcel Fratzscher, VW’deki bu olumsuz gelişmelerin, Alman iktisadı üzerindeki kısa vadeli tesirinin hudutlu olacağını öngörüyor. Çünkü toplam 46 milyon etkin çalışanın bulunduğu Almanya’da, VW’deki işten çıkarmalar izafi olarak düşük seviyede kalıyor. Fratzscher’e nazaran VW çalışanları, yetişmiş oldukları için iş piyasasında kolaylıkla istihdam edilebilir.

Volkswagen idaresi ile IG Metall sendikası ortasındaki toplu kontrat görüşmelerinin ikinci cinsinin bugün yapılması öngörülüyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?