Kendini gerçekleştiren kehanet: Gerçekte kimiz?
KENDİNİ GERÇEKLEŞTİREN KEHANET: BİR RUHSAL TUZAK
Psikolojide “kendini gerçekleştiren kehanet,” bireyin kendisine yahut oburlarının ona yüklediği beklentilere nazaran davranışlarını şekillendirmesini söz eder. Yani, bir kişi hakkında daima yinelenen bir etiket, vakitle o kişiyi bu kimliğe bürüyebilir.
BAŞKALARININ YÜKLEDİĞİ MANALARIN BİREYLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Eğer bir öğrenciye “Sen çok zeki bir çocuksun.” denirse, bu öğrenci vakitle bu beklentiye uygun davranmaya çalışabilir. Birebir formda, “Yaramaz” etiketiyle yetiştirilen bir çocuk, bu kimliği benimseyerek hakikaten daha fazla kurallara karşı gelmeye başlayabilir. Bu durum bilhassa çocukluk ve ergenlik devrinde kritik bir rol oynar; zira bireyin kimliği bu periyotlarda en süratli halde şekillenir.
BİREYİN KENDİNE YÜKLEDİĞİ ETİKETLER
Birey sırf diğerlerinden gelen etiketlere nazaran şekillenmez, tıpkı vakitte kendine koyduğu sonlarla da bir kimlik inşa eder. “Ben içe dönük biriyim.” diyen biri, toplumsallaşmaya daha az vakit ayırarak bu kimliğini güçlendirebilir. “Başarılı olmak zorundayım.” diyen bir kişi, kendine daima daha fazlasını başarma baskısı uygulayabilir. Fakat bu baskı vakitle yetersizlik hissine ve tüketilmiş bir ruh haline dönüşebilir.
ETİKETLER YALNIZCA OLUMSUZ MU?
Etiketlerin bazen olumlu tesirleri de olabilir. “Çalışkan,” “Yardımsever,” “Dışa dönük” üzere nitelemeler bireyin kendine olan inancını artırabilir ve olumlu davranışlarını pekleştirebilir. Lakin en büyük tehlike, bireyin bu etiketlerle sonlandırılmasıdır. “Mükemmel Öğrenci” olarak bilinen bir kişi, yanılgı yapmaktan korkabilir; “Asi Çocuk” olarak anılan biri ise topluma karşıt davranma baskısı hissedebilir.
KİMLİĞİMİZİ TESİRLERDEN BAĞIMSIZ OLARAK NASIL İNŞA EDEBİLİRİZ?
Etiketlerin tesirinden büsbütün kaçınmak güç olsa da, birey kendi kimliğini etkin olarak inşa edebilir. Bunun için şu adımlar değerlidir:
Kendi etiketlerini sorgula: Sahiden “inatçı” mısın, yoksa yalnızca muhakkak durumlarda kararlı mı davranıyorsun?
Kimliğini çok taraflı gör: Hiç kimse tek bir sözle özetlenemez.
Başkalarına da tıpkı anlayışlı yaklaş: Birini “tembel” olarak görmek yerine, “Bu kişi muhakkak bir bahiste zorlanıyor.” diyerek daha yapan bir bakış açısı geliştirebilirsin.
Zihinsel esnekliğini artır: Kimliğimizin vakitle değişebileceğini kabul etmek, ruhsal esnekliği geliştirir ve yaşama daha uyumlu olmamızı sağlar.
Bireylerin kendilerini tek bir kimlik üzerinden tanımlamaları, potansiyellerini sonlandırabilir. Meğer insan, değişen ve gelişen bir varlıktır. Etiketlerimizin bıze biçtiği rolleri sorgulamak ve öz kimliğimizi keşfetmek, ruhsal âlâ oluşumuz için en kıymetli adımlardan biridir.
Bu seyahatte terapi, bireyin kendini daha güzel anlamasına ve farklı kimliklerini keşfederek gelişmesine rehberlik edebilir. Unutmayalım ki, biz sırf bize verilen etiketlerden ibaret değiliz. Daha fazlasıyız, değişebiliriz ve gelişebiliriz.
