Diyarbakır’da öğüt veren ayna: İran sarayından çıktığı tahmin ediliyor
Diyarbakır’daki İçkale Müze Kompleksi’nde sergilenen 19. yüzyıl tarihli ayna, ziyaretçilerin ağır ilgisiyle karşılaşıyor.
İran’da Kaçar Hanedanlığından geldiği bedellendirilen ayna, üzerindeki “Ettukâ reîsü’l-ahlâkı (Takvâ ahlakın başıdır)”, “Ezellü’n-nâsi men ehâne’n-nâse. (En zelil insan insanlara ihanet edendir)”, “Elmu’minu kalîlu’l-kelâmi ve kesîru’l-ameli. (Mümin az konuşur çok çalışır)”, “Eşca’u’n-nâsi men ğalebe hevâhu. (En bahadır insan heva ve hevesine galib gelendir)”, “Men sâvâ yevmâhu fehuve mağbûnun. (İki günü bir olan aldanmıştır)” ve “Nushuke beynennâsi takrî’un. (İnsanların önünde birine nasihat etmek onu azarlamak ve kınamaktır)” vecizeleri, insan nefsini terbiye eden Hz. Ali’ye atfedilen sözlerle dikkat çekiyor.
Diyarbakır Müze Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, aynanın insanoğlunun tarihinde çok değerli bir yeri olduğunu, birinci insanların, kendi silüetlerini görebilmek için obsidyen taşını kullandığını söyledi.
Obsidyenin üzeri parlak olduğu için ayna olarak kullanıldığına değinen Gizligöl, arkeolojik hafriyatlarda aynanın varlığına Çatalhöyük kazılarında rastlanıldığını söz etti.
Gizligöl, “Yaklaşık 9 bin yıl evvel aynanın varlığını biliyoruz. Daha sonra Romalılar ve Mısırlılarda ayna, tanınan hale geliyor. Günümüzdeki aynalar ise 17. yüzyılda kalan Avrupa’daki çağdaş hayatın gelişmesiyle birlikte şekillenmiş” dedi.
Aynaya, folklorik manada mezar kültüründe de çokça rastladıklarını aktaran Gizligöl, konuşmasına şöyle devam etti:
“İnsanlar, ayna ile birlikte gömülüyorlar. Hem atasözlerinde, hem de tabirlerde ayna sözüne çokça rastlıyoruz. ‘Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz’ kelamı, ‘kendisini dev aynasında görmek’ üzere çok fazla tabir ve atasözü vardır. Ayna, kimi vakit düzgünlüğe işaret etmiş, kırık bir ayna berbatlığa işaret etmiş. Buradaki aynamızda da, 6 değerli kelam var. 6 da birey resmedilmiş. Bu kelamlar, Hz. Ali’ye atfedilmiş.”
”SARAYDAN GELME İHTİMALİ YÜKSEK”
Vitrindeki aynanın İran üzerinden müzeye geldiğini iddia ettiklerini kaydeden Gizligöl, “Çünkü hem kelamlar hem de aynanın üzerindeki figürlere baktığımızda İran kökenli olduğunu, hasebiyle Kaçar Hanedanlığı dediğimiz İran kökenli bir hanedanlığına ilişkin bir saraydan gelme ihtimali yüksek. Buna misal aynalar birebir vakitte bayanların çeyizlerine de konuluyor. Zira bayan, evlendiği vakit eşinin ailesine ya da meskenine gittiği vakit ailesi ona o ayna üzerine özlü kelamlar nakşeder. Zira hayatında onu motive edecek birtakım kelamlara gereksinim duyabilir o bayan. O periyotlar Anadolu’da, İran’da ve Mezopotamya’da bayanların çeyizlerine ayna bırakırlardı” diye konuştu..
