Beyin iltihabının en sinsi belirtisi: Erken fark edilmezse ölüme götürüyor, ilk 6 saat çok kritik

Beyin enfeksiyonları, çoklukla ensefalit ve menenjit olmak üzere 2 ana kümede incelenir. Bu hastalıklar beynin farklı kısımlarını tesirler fakat her ikisi de potansiyel olarak hayatı tehdit edebilir.

MENENJİT

Menenjit, beynin ve omuriliği saran zarların (meninksler) iltihaplanmasıdır.

Genellikle bakteriyel yahut viral enfeksiyonlar menenjite yol açar. Bakteriyel menenjit, viral menenjite nazaran daha önemli ve acil tedavi gerektirir. En yaygın nedenler Neisseria meningitidis (meningokok), Streptococcus pneumoniae (pnomokok) ve Haemophilus influenzae üzere bakterilerdir.

Viral menenjit, ekseriyetle enterovirüsler (örneğin, coxsackievirüs ve echovirüs) üzere virüslerden kaynaklanır. Viral menenjit, ekseriyetle daha hafif seyreder ve tedaviyle güzelleşebilir.
Belirtileri ortasında baş ağrısı, ateş, boyun sertliği, fotofobi (ışığa duyarlılık), bulantı, kusma, zihinsel karışıklık yahut şuur kaybı üzere semptomlar yer alır.

ENSEFALİT

Ensefalit, beynin kendisinin iltihaplanmasıdır. Genellikle virüsler (örneğin, herpes simpleks virüsü [HSV], Epstein-Barr virüsü, orman virüsleri) neden olur. Ayrıyeten birtakım durumlarda bakteriyel enfeksiyonlar yahut parazitler de ensefalite yol açabilir.
Viral ensefalitte en yaygın etken, Herpes simplex virüs, bilhassa HSV-1, beyin dokusunu etkileyebilir. Öbür etkenler ortasında varicella-zoster virüsü ve arbovirüsler bulunur.

Bakteriyel ensefalit ise daha az yaygın olmakla birlikte, bilhassa Listeria monocytogenes yahut Treponema pallidum üzere bakteriler ensefalite neden olabilir. Belirtiler ortasında baş ağrısı, ateş, nöbetler, şuur bulanıklığı, konuşma ve hareket zahmetleri, psikoz, hafıza kaybı ve nörolojik defisitler yer alır.

KLİNİK SEMPTOMLAR NELERDİR?

Beyin enfeksiyonları çok çeşitli semptomlarla kendini gösterebilir. Enfeksiyonun tipine, yerleşimine ve şiddetine bağlı olarak belirtiler değişiklik gösterse de, genel olarak şu semptomlar sıklıkla görülür:

• Baş ağrısı: Ekseriyetle şiddetli ve sabit bir baş ağrısı.
• Yüksek ateş: Enfeksiyon bedene yayıldıkça ateş yükselir.
• Boyun sertliği: Menenjitte sıkça görülen bir belirtidir ve beyindeki iltihaplanmaya bağlı olarak boyun hareketleri kısıtlanabilir.
• Zihinsel durumu etkileyen belirtiler: Konfüzyon, ajitasyon, şuur kaybı, halüsinasyonlar.
• Nöbetler: Beyin dokusunun iltihaplanması hudut sisteminin işleyişini bozar ve nöbetlere yol açabilir.
• Kusma ve bulantı: Beynin iltihaplanması baş dönmesi ve kusmaya neden olabilir.
• Işığa hassaslık (fotofobi): Beyindeki iltihaplanma, ışığa karşı çok hassaslığa yol açabilir.
• Konuşma ve hareket zahmetleri: Beyin işlevlerinin bozulması nedeniyle uyum ve motor marifetlerde azalma olabilir.

TANI VE TEDAVİ SÜRECİ

Beyin enfeksiyonlarının tanısı, klinik kıymetlendirme, kan testleri, beyin görüntüleme, beyin omurilik sıvısı tahlili ve mikrobiyolojik kültürlerle yapılır. Menenjit yahut ensefalit kuşkusu olan hastalarda besbelli bir tıbbi acil durum kelam konusu olduğu için çabucak müdahale gereklidir.

Beyin omurilik sıvısı tahlilinde, enfeksiyonun türünü  belirlemek için BOS alınır. Bu test, beyin ve omurilik zarı enfeksiyonlarının teşhisinde çok değerlidir.

Klinik kıymetlendirme ve görüntülemede ise beyin iltihaplanmasının kapsamını ve yerini belirlemek için MRI yahut BT taramaları yapılabilir.

TEDAVİ SÜRECİ NASIL İLERLER?

Bakteriyel menenjitte, süratli bir formda intravenöz antibiyotik tedavisine başlanmalıdır. Ceftriaxone yahut meropenem üzere geniş spektrumlu antibiyotikler yaygın olarak kullanılır.

Viral menenjit tedavisi ise ekseriyetle destekleyici tedavi (ağrı kesici, ateş düşürücü vb.) ile sonludur fakat birtakım virüsler için antiviral tedavi için gerekebilir.

Beyin enfeksiyonları sıklıkla hastanede izlem gerektirdiği için sıvı dayanağı, ağrı idaresi ve nörolojik izlem üzere destekleyici tedavi metotları uygulanır.

BEYİN İLTİHABI ÖLÜMCÜL MÜDÜR?

Beyin iltihabının ölümcül olup olmayacağı, enfeksiyonun tipine, hastanın genel sıhhat durumuna ve tedaviye ne kadar erken başlanıldığına bağlı olarak değişir.

Viral beyin iltihabı, bilhassa herpes simpleks virüsü üzere birtakım virüslerle alakalıdır ve çok daha tehlikeli olabilir. Fakat kimi viral enfeksiyonlar daha hafif seyreder ve tedavi ile düzgünleşme sağlanabilir. Bakteriyel beyin iltihapları da (menenjit gibi) süratli bir biçimde ilerleyerek hayati tehlike yaratabilir. Erken teşhis ve tedavi, beyin iltihabının ölümcül tesirlerini büyük ölçüde azaltabilir ve hastaların güzelleşme bahtını artırabilir.

BEYİN İLTİHABINDA VAKTİN ETKİSİ

Beyin iltihabı, bilhassa enfeksiyonlar (menenjit, ensefalit), travmalar, otoimmün hastalıklar ve inme üzere durumlarda kritik bir vakit diliminde süratle müdahale gerektirir. Birinci 24-72 saat ortasında tedavi edilmezse, beyin dokusunda kalıcı hasar, nörolojik kayıplar ve hatta mevt riski artar. Menenjit üzere bakteriyel enfeksiyonlarda 12-24 saat, ensefalit ve beyin travmalarında birinci 6 saat, inme durumunda ise birinci 3-6 saat içinde müdahale yapılması kıymetlidir.