Anadolu’nun Petra’sı: “Gümüşler Manastırı”
Kapadokya bölgesinde “Gülümseyen Meryem Ana” freskiyle ünlenen Gümüşler Manastırı, Niğde’nin Gümüşler beldesinde bulunuyor. 8. yüzyıl ile 12. yüzyıl ortasındaki periyotta yapıldığı iddia edilen Gümüşler Manastırı, yaklaşık 1,5 kilometrelik alana uzanan kayadan oyma yerleşim yeri, tüf kaya kitlesinin içine oyulu kaya manastır kiliseyi bünyesinde barındırıyor.
Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Nevzat Topal, Gümüşler Manastırı ve etrafının tarih boyunca pek çok medeniyete konut sahipliği yaptığını vurguladı. Bölgenin jeopolitik pozisyonuna dikkat çeken Prof. Dr. Topal, “Orta Anadolu, Güney’i Akdeniz’e bağlayan Toros Sıra Dağları üzerinde yer alıyor ve bu dağlar yalnızca az geçitlere müsaade veriyor.
Gülek Boğazı’ndan kuzeye bakıldığında Orta Anadolu’ya, güneyden bakıldığında ise Akdeniz’e ve Suriye’ye uzanan bir geçiş güzergahı üzerinde bulunuyoruz” dedi.
Bu stratejik pozisyonun tarih boyunca bölgeyi kıymetli kıldığını belirten Topal, Hristiyanlığın erken periyotlarında Kapadokya bölgesinde tesirli olan figürlerin Andaval, Tyana, Gölcük ve Aksaray üzere yerlerde faaliyet gösterdiğini hatırlattı. Bu yerleşimlerin Hristiyanlığın yayılmasında kıymetli rol oynadığını kaydeden Topal, Gümüşler Manastırı’nın da bu tarihi süreçte özel bir yere sahip olduğunu söz etti.
Dünyadaki kıymetli dini yapılarla kıyaslandığında Gümüşler Manastırı’nın da en az onlar kadar pahalı olduğunu söyleyen Prof. Dr. Topal, “Trabzon’daki Sümela Manastırı, Çin’deki mabetler ya da İspanya’daki dini yapılar nasıl ki turizm açısından etkin formda değerlendiriliyorsa, Gümüşler Manastırı da hak ettiği bedeli görmelidir. Pek çok araştırmacı bu yapıya ‘Minyatür Kapadokya’ ismini veriyor. Bu tarif bile manastırın ne kadar kıymetli olduğunu göstermeye yetiyor” dedi.
Kapadokya bölgesinin en yeterli duvar fotoğraflarına mesken sahipliği yapan Gümüşler Manastırı’nın duvarlarını Hazreti İsa, annesi Hazreti Meryem ve Hristiyanlığın birinci devrine ilişkin değerli figürlerin fresklerinin süslediğini söyleyen Arkeolog Mustafa Eryaman, manastırın Anadolu’nun Petra’sı olarak da tanımlandığını belirtti.
Tarihi yapının sahip olduğu mimari ayrıntıların ehemmiyeti de dikkati çeken Eryaman manastırda bulunan Meryem Ana freskinin hala gizemini koruduğunu belirtti.
Eryaman, “Gümüşler Manastırı Kapadokya bölgesinin en güzel duvar fotoğraflarının yer aldığı kiliselerden birisi. Duvarlarını Hazreti İsa, annesi Hazreti Meryem ile Hristiyanlığın başlangıç devri ileri gelenlerinin fotoğrafları süslüyor. Anadolu’nun Petra’sı biçiminde de söz edilen manastırın iki planı da Kapadokya bölgesindeki kiliselerde bulunan her iki planı da bünyesinde barındırıyor. Burada biz birinci süsleme uğraşlarını görüyoruz. Narteks kısmı 7. yüzyılda devrin ustaları tarafından kalem işi süslemeleriyle şekillendirilmiş. Buradan tarihlendirme de çıkıyor. Kapadokya bölgesinde öbür yeraltı kiliselerine baktığımızda konusunu kutsal kitap İncil’den alan sahneleri görüyoruz. Yoğunluk olarak sahne ise müjde, doğum ve tapınağı takdim. Üçü yan yana halde veriliyor. Gümüşler Manastırı’nda da bu üç sahneyi biz görebiliyoruz. Öte yandan Meryem Ana’nın freskinde de hafif bir gülümsemeyi net olarak görebiliyoruz ve manastır bu istikametiyle de öne çıkıyor. Bu hakikaten gülüyor muydu yoksa sonradan bir fırça darbesiyle mi bu hale getirildi tartışması ve gizemi günümüzde de devam etmekte” dedi.
