Türk tarihinin büyük zaferi: Kut’ül Amare nedir? Kut’ül Amare Zaferi’nin tarihi

Halil Paşa’nın, İngiliz birliklerini 29 Nisan 1916’da teslim almasının akabinde, “Tarih bu olayı yazmak için söz bulmakta müşkülata uğrayacaktır. İşte Osmanlı sebatının İngiliz inadını kırdığı birinci zaferi Çanakkale’de, ikinci zaferi burada görüyoruz” kelamlarıyla duyurduğu Kut’ül Amare Zaferi’nin 109’uncu yıl dönümü kutlanıyor.

Irak Cephesi’nde 29 Nisan 1916’da Türk ordusunun kesin zaferiyle sonuçlanan Kut’ül Amare Savaşı, Birinci Dünya Savaşı’nın temel muharebelerinden biri olarak kabul ediliyor. Tümgeneral Charles Vere Ferrers Townshend komutasındaki İngiliz birliklerinin teslim alınmasıyla kazanılan bu zafer, Çanakkale’nin akabinde Birinci Dünya Savaşı’nın “en büyük zaferi” olma niteliği taşıyor.

ZAFER’E GİDEN SÜREÇTE YAŞANANLAR

Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Dairesi Başkanlığı datalarından derlediği bilgiye nazaran, İngiliz tarihçi James Morris’in, “Britanya askeri tarihinin en aşağılık teslimi” diye tanımladığı Kut’ül Amare Savaşı, Irak’ın doğu kısmında Dicle Irmağı kıyısındaki Kut kenti yakınlarında konuşlanmış İngiliz ve müttefiklerinin kuşatılmasıyla başladı ve kasabanın Osmanlı ordusu tarafından ele geçirilip, İngiliz birliklerinin tamamının esir alınmasıyla tamamlandı.

Tümgeneral Townshend komutasındaki İngiliz 6. Tümeni Bağdat’a ilerlerken, 22-23 Kasım 1915’te Selmanı Pak Muharebesi’ni kaybedip geri çekildi ve 3 Aralık’ta Kut kasabasına sığındı. 6. Ordu’nun komutanlığına atanan Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa’nın buyruğuyla Irak ve Havalisi Kumandanı Albay Sakallı Nurettin Paşa’nın birlikleri, 27 Aralık’ta Kut’u kuşattı.

İngilizler, Kut’u kurtarmak için General Aylmer komutasındaki Tigris Kolordusu ile hamleye geçti, lakin 6 Ocak’ta Pir Saad Muharebesi’nde 4 bin askerini kaybederek geri çekildi. Bu muharebede Türk ordusuna “geri çekilme” buyruğunu veren 9. Kolordu Kumandanı Miralay Nurettin Paşa ise vazifesinden alındı, yerine Halil Paşa getirildi.

İngiliz ordusu, 13 Ocak 1916’da Vadi Muharebesi’nde bin 600, 21 Ocak 1916’da Hannah Muharebesi’nde 2 bin 700 asker kaybıyla geri püskürtüldü. Mart başında tekrar taarruza geçen İngilizler, 8 Mart 1916’da Sabis mevkisinde Albay Ali İhsan Bey komutasındaki 13. Kolordu’ya hamle etti, lakin 3 bin 500 asker kaybederek geri çekildi. Bu mağlubiyetten ötürü General Aylmer azledildi. 19 Nisan 1916’da Bağdat’taki karargahında tifüsten ölen Mareşal Colmar Freiherr von der Goltz Paşa’nın yerine 6. Ordu komutanlığına atanan Halil Paşa, 29 Nisan’da General Charles Townshend komutasındaki İngiliz ordularını teslim aldı.

“ASKERLERİMİ SİZE TESLİME HAZIRIM”

Tümgeneral Charles Vere Ferrers Townshend, kuşatma sürerken Halil Paşa’ya gönderdiği mektupta, ordusunu teslime hazır olduğunu belirterek, şu sözleri kullandı:

“Efendim Hazretleri, açlık bizi silah bırakmaya zorluyor. Zatıalilerinin, ‘Sizin cesaretli askerleriniz bizim samimi ve kıymettar konuklarımız olacaktır.’ sözlerinize istinaden kahraman askerlerimi size teslime hazırım. Askerlerim verilen misyonu yaptıkları için onlara düzgün davranınız. Siz, askerlerimi Selmanpark Muharebesi’nde, ricat vakitlerinde ve beş ay devam eden Kut’ül Amare Kuşatması’nda görmüşsünüzdür. Askerlerimin görevini nasıl ifa ettiğini takdir etmişsinizdir. Askeri harp tarihi, özel olarak bu sıkıntıyı teyit edecektir. İcab eden koşullar yerine getirildikten sonra sizin karargahınıza gelip, Kut’ül Amare’yi teslim etmeye hazırım. Lakin erzakın sevkini hızlandırmanızı rica ve temenni eylerim. Size hastanemi ziyaret etmenizi ve orada bulunan askerlerimden kimilerinin kolsuz ve ayaksız, kimilerinin da hasta ve zayıf olduğunu görmenizi teklif ediyorum. Bunları harp esiri olarak almaya istekli olduğunuzu farz etmem. Bunlar için en âlâ yolun yaralıların Hindistan’a sevki olacağı kanaatindeyim.”

Tümgeneral Townshend, mektubunda, teslim olduktan sonra İstanbul’a, oradan da Londra’ya geçeceğini söz etti ve zaferinden ötürü Halil Paşa’yı kutladı.

Bu ortada, İngiliz Avrupa Kuvvetleri Karargahına gönderdiği iletide, Kut’taki muhafızları almak üzere bir Türk alayının kasabaya yaklaştığını, hem kale hem de kentin üzerine beyaz bayrak çektiğini, kimi evraklarla telsizi imha edeceklerini bildiren Townshend, iletisinin sonuna, “Kut’tan bütün gemilere ve istasyonlara elveda ve hepinize güzel bahtlar.” notunu ekledi.

İNGİLİZ ORDUSU TESLİM OLDU

6. Ordu Kumandan Vekili Halil Paşa, 16 Nisan’da Enver Paşa’ya geçtiği bildiride, “Mahsur Tümgeneral Townshend, ordusunu harp esiri olarak bu sabah teslim almaya başladığımızı arz eyler ve büyük muvaffakiyetini tebrik ederim.” sözüne yere verdi.

Halil Paşa, daha sonra Başkomutanlık Vekaleti’ne gönderdiği bir öbür bildiride, silahlarını gece tahrip ederek teslim olan İngiliz askerlerinin sabahtan itibaren harp esiri olarak teslim alınmaya başlandığını bildirerek, şunları kaydetti:

“Tümgeneral Townshend’in kılıcını almadım ve kendisiyle yaverinin ve 3 hizmetçisinin harp esiri olarak Dersaadet’e sevk edileceğini vadettim. Esirlerin 5 general, 277 İngiliz zabiti, 274 Hintli neferi ve 3 bin 400 gayri muharip ki toplamı 13 bin 300 küsürdür. Daha sonra dahile sevk olunmak üzere zabıtan Bağdat’a, efrad Samarra’ya sevk olunacaktır.”

Kesin Türk zaferiyle biten kuşatmanın akabinde 3. Alay Kumandanı Binbaşı Nazmi, Kut’taki hükümet konağına Osmanlı bayrağı, Tümgeneral Townshend’in karargahına da alayın sancağını dikti.

6.ORDUYA MESAJ

Zaferin akabinde Halil Paşa, 6. Ordu’ya yayımladığı bildiride, şunları kaydetti:

“Orduma: Arslanlar, bütün Osmanlılara erdem ve şan, İngilizlere kara meydan olan şu kızgın toprağın güneşli semasında şehitlerimizin ruhları sevinçle gülerek uçarken, ben de hepinizin pak alınlarından öperek cümlenizi tebrik ediyorum. Ordum gerek Kut karşısında ve gerekse Kut’u kurtarmaya gelen ordular karşısında 350 subay ve 10 bin erini şehit vermiştir. Ancak buna karşılık bugün Kut’ta 13 general, 481 subay ve 13 bin 300 er teslim alıyorum. Bu teslim aldığımız orduyu kurtarmaya gelen İngiliz kuvvetleri de 30 bin zayiat vererek geri dönmüşlerdir. Şu iki farka bakılınca, cihanı hayretlere düşürecek kadar büyük bir fark görülür. Tarih bu olayı yazmak için söz bulmakta müşkülata uğrayacaktır. İşte ‘Osmanlı sebatının, İngiliz inadını kırdığı’ birinci zaferi Çanakkale’de, ikinci zaferi burada görüyoruz.”

18. Kolordu Kumandanı Miralay Kazım Karabekir de “Tarihimizin iki yüz yıldan beri yad etmediği bu türlü bir zaferi bize lütfeden Cenabıallah’a şükredelim” tabirini kullandığı buyruk yazısında, şunları kaydetti:

“Bu zaferin en büyük şan ve onuru, bu türlü bir hadiseyi İngiliz tarihinde birinci kere Türk süngüsünün kaydetmesindedir. 18. Kolordu’nun aslan yürekli erleri, Cenabıallah’a secdeye kapanalım. Bu akşam şehitlerimize Fatihalar, Tebarekeler, Yasinler okunsun. Gaziler birbirine sarılsın, birbirini tebrik etsinler. Ben de bugünkü Kut’ül Amare Bayramı vesilesiyle sizin pak ve yüksek alınlarınızdan kemali hürmet ve içtenlikle öperim.”