İspanya’daki sel felaketi: Tehlike çanları yakınımızda mı?
İspanya’daki sel felaketinde giderek ağırlaşan bilanço, iklim değişikliğinin sonuçlarıyla uğraşa ait soru işaretlerine yol açtı. Dünyanın en gelişmiş ülkelerinden birinin felakete yönelik önleyici tedbirleri almakta geç kalması ve ardından süratli karşılık verememesi, gelecekte daha da ağırlaşması muhtemel iklim senaryolarına ait tasaları bir sefer daha gündeme taşıdı.
Ülkede hafta başında başlayan ağır yağış kısa müddette sellere neden olarak, çok sayıda kişinin vefatına yol açtı. Yarattığı tahribatın boyutları giderek büyüyen felaket, 1973’ten bu yana bir Batı Avrupa ülkesinde görülen en ölümcül felaket olarak kayıtlara geçti.
İspanya ulusal hava durumu ajansı AEMET, selden en ağır etkilenen Valencia bölgesinde Salı günü kırmızı alarm verdi. Bölgede o gün içinde şartlar ağırlaştı. Lakin acil durum hizmetlerinin uyumundan sorumlu bölgesel ünitenin faaliyete geçmesi akşamın saatlerini buldu. Sivil müdafaa servisinin Valencia’da ikamet eden vatandaşlara konutlarından çıkmamaları ihtarını yapması ise fakat tıpkı akşam 20:00’da gerçekleşti.
Bölgede yaşayan çok sayıda kişi için bu, çok geç kalmış bir ikazdı. Araçlarıyla daha evvel yola çıkmış olanlar kendilerini azgın suların insafına kalmış bir halde yolda mahsur kalmış halde buldular. Valencia’nın banliyösü Sedavi’de yaşayan 66 yaşındaki Julian Ormena, “Alarm verdiklerinde sular zati gelmişti, artık bana selin geldiğini haber vermelerine gerek yoktu” diyor ve ekliyor: “Hiç kimse sorumluluk almaya gelmedi.”
Zamanında yapılan hava durumu ikazlarıyla bu cins trajedilerin önüne geçmenin mümkün olduğunu belirten Reading Üniversitesi’nden hidroloji profesörü Hannah Cloke, Valencia’nın ihtar sisteminin başarısız olduğunu kaydetti. Cloke, “İnsanlar selle karşı karşıya kaldıklarında ya da ikazları duyduklarında ne yapmaları gerektiğini bilmiyorlar” dedi. Birebir üniversiteden iklim riskleri ve dayanıklılık profesörü Liz Stephens da “Daha düzgününü yapabilmek için gereken kaynaklara sahip olan ülkelerde beşerler öngörülebilir bu çeşit hava olayları nedeniyle hayatını kaybetmemeli” tabirlerini kullandı.
Önlemlere karşın çaresiz miyiz?
Fırtınaya Akdeniz’in sıcak suları üzerinde hareket eden soğuk havanın neden olduğunu belirten uzmanlar, bunun yılın bu devrinde sıkça görülen ağır yağmur bulutlarını oluşturduğunu kaydediyor. Fakat Akdeniz’in ısınmasının da su buharlaşmasını artırarak sağanak yağışların daha şiddetli hale gelmesinde kilit rol oynadığı belirtiliyor.
Newcastle Üniversitesi’nden Hayley Fowler, bu olayın iklimin süratli biçimde değiştiğine yönelik bir öbür alarm daveti olduğuna dikkat çekiyor. “Altyapımız bu düzeylerdeki sellerle başa çıkabilmek için tasarlanmadı” diyen Fowler, rekor seviyedeki deniz sıcaklıklarının tek bir yerde çok yağmur bırakan fırtınaları körüklediğini kelamlarına ekledi.
Bilim insanları, insan eliyle gerçekleşen iklim değişikliğinin sonucu olarak çok hava olaylarının daha ağır hale geldiğini, daha uzun sürdüğünü ve daha sık olduğunu belirtiyor. Analistlere göreyse, kimi durumlarda en uygun hazırlanmış ikaz sistemleri dahi hazırlıksız yakalanabilir.
Arama kurtarma takımları, felaketten etkilenenlere ulaşmaya çalışıyor. Fotoğraf: Víctor Fernández/AP Photo/picture alliance
İngiltere’deki Open University’den etraf sistemleri alanında kıdemli öğretim vazifelisi Leslie Mabon, bu cins çok hava şartlarının “İspanya üzere nispeten varlıklı bir ülkede bile mevcut savunma ve acil durum planlarının kapasitesini aşabileceğini” söylüyor ve ekliyor: “İspanya’daki seller, hiçbir ülkenin iklim değişikliği risklerinden muaf olmadığını tam vaktinde hatırlattı.”
Aşırı hava olayları yarım milyondan fazla can aldı
World Weather Attribution (WWA) tarafından yayımlanan ve 2004 yılından bu yana yaşanan en ölümcül on hava kaynaklı doğal afeti inceleyen çalışma da bu görüşü doğrular nitelikte. İklim değişikliğinin çok hava olayları körüklediğine dikkat çeken çalışmada, bu olayların olağan şartlarda önüne geçilmesi mümkün olan 570 binden fazla can kaybına yol açtığı belirtiliyor.
İklim değişikliği karşısında ne varlıklı ne de fakir ülkelerde hiç kimsenin inançta olmadığının altını çizen araştırmacılar, buna karşın giderek berbatlaşan çok hava olaylarından fakirlerin çok daha fazla etkilendiğine dikkat çekiyor.
Çalışmanın sadece çok hava olayları sırasında rapor edilen vefatları kapsaması nedeniyle gerçek sayıların daha da yüksek olabileceğini kaydeden araştırmacılar bilhassa Avrupa’da daha sık görülen sıcak hava dalgalarının rolüne dikkat çekiyor. 2022’de Avrupa’da 53 bin’den fazla, 2023’te ise 37 bin’den fazla insanın çok sıcaklar nedeniyle hayatını kaybettiğine dikkat çeken WWA Yöneticisi Friederike Otto, “ETH Zürih’ten yapılan bir araştırma, iklim değişikliği olmasaydı bu insanların yarısının hayatta kalabileceğini ortaya koydu” sözlerini kullandı.
DW,AFP/SÖ,TY
DW Türkçe’ye manisiz nasıl erişebilirim?