ABD’nin kilit ismi: Jimmy Carter’ın başkanlık döneminde dünyayı etkileyen 5 gelişme
ABD’nin 39. başkanı Jimmy Carter, 100 yaşında hayatını kaybetti.
Carter ailesinin kurduğu Carter Center tarafından yapılan yazılı açıklamada, bir asırlık ömrü geride bırakan Carter’ın “Georgia eyaletinin Plains kasabasındaki meskeninde hayatını kaybettiği” duyuruldu.
Peki Carter ABD ve dünya için neden bu kadar kıymetli?
İşte 5 hususta Jimmy Carter’ın dünyayı etkileyen atılımları.
İSRAİL İLE MISIR’I BARIŞTIRDI
Camp David Mutabakatları,1978 yılında periyodun İsrail Başbakanı Menachem Begin ve Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat ortasında imzalanan bir dizi muahede.
Carter’ın Maryland’deki başkanlık inzivasında arabuluculuk yaptığı mutabakatlar sonunda İsrail ve Arap komşusu birinci barış muahedesini imzaladı.
Begin ve Sedat, barışa yönelik çalışmalarından ötürü 1978 yılında Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldüler.
Carter ise 2002 yılında kısmen “uluslararası çatışmalara barışçıl tahliller bulmak için gösterdiği yorulmak bilmez çaba” nedeniyle bu mükafata layık görüldü.
ABD-ÇİN BAĞLARI İLERLEDİ
Carter vazifeye gelmeden evvel ABD ile Çin ortasındaki alakalar birkaç yıldır yavaş yavaş ısınıyor olsa da iki ülkenin, ülke içindeki muhalefeti aşarak birbirlerini resmen tanıyacaklarını açıkladı.
İki ülkenin aylar süren bilinmeyen müzakerelerin akabinde 1979’da resmi diplomatik ilgileri başlatmaları onun idaresi altında gerçekleşti.
İRAN’LA REHİNE KRİZİ
1979’da İranlı devrimciler Tahran’daki ABD Büyükelçiliği’nin 52 çalışanını ele geçirerek 444 gün boyunca rehin tuttular ve görünüşte İran’ın yeni devrik başkanına sığınma hakkı verdiği için ABD’yi cezalandırmak istediler.
Carter, 1980 yılında emrettiği bir askeri kurtarma misyonunun başarısızlıkla sonuçlanması ve 8 ABD askerinin bir uçak kazasında ölmesinin akabinde kamuoyunda güçsüz görünmeye başladı.
Rehineler, Ronald Reagan’ın 1981’de Carter’ın yerine vazifeye gelmesinden dakikalar sonra özgür bırakıldı.
BENZİN İSTASYONLARINDAKİ KUYRUKLAR
Enerji fiyatları ve üretimi 1970’ler boyunca sallantıdaydı, lakin 1979’daki İran ihtilali global petrol piyasalarındaki çalkantıların parlama noktası oldu ve üretimde büyük bir düşüşe ve bunun sonucunda maliyetlerde sıçramaya yol açtı.
1979 yazı, akaryakıt istasyonlarında karneyle yakıt almak için bekleyen şoförlerin oluşturduğu uzun kuyruklarla geçti.
Carter, yabancı petrol ithalatına bağımlılığı azaltma ve güç verimliliğini artırmaya odaklanma kelamı vererek karşılık verdi, lakin halkın itimadı onarılamayacak formda sarsıldı.
ENFLASYONLA BAŞA ÇIKMAKTA ZORLANDI
Carter’ın 1980’deki yine seçim kampanyası resesyon kaygısıyla gölgelendi.
Yönetimi, 1979’daki gaz kasvetinin akabinde yüksek güç fiyatlarının neden olduğu 1980’de yüzde 14’ü aşan enflasyonla başa çıkmakta zorlandı.
Kendisi ve danışmanları faiz oranlarını yüzde 17’nin üzerine çıkararak enflasyonla uğraş etmeye çalıştı, fakat bu 1980 başkanlık kampanyası sırasında sakinliğe katkıda bulundu.
JİMMY CARTER KİMDİR?
James Earl Carter Junior, ABD’nin 39. Başkanı olarak 1977 ve 1981 yılları ortasında misyon yaptı.
Üniversitede “Nükleer Mühendislik” okuyan Jimmy Carter, 7 yıl deniz kuvvetlerinde nükleer denizaltı programında çalıştı.
Daha sonra uzun mühlet Georgia’da fıstık üreticiliği yapan Carter, “fıstıkçı” olarak tanındı.
1962 yılında siyasete atıldı. 1971 – 1975 yılları ortasında Georgia Valiliği vazifesini yürüttü.
1976 yılında o zamanki lider Gerald Ford’a karşı Demokrat Parti’den adaylığını koydu ve az farkla galip geldi.
Jimmy Carter vazife müddeti sonrasında birçok global krizde arabuluculuk misyonu üstlendi.
2002 yılında bu mevzudaki uğraşları sebebiyle Nobel Barış Ödülü’nü kazandı.
Kurduğu “Carter Merkezi” ile bilhassa Afrika ülkelerindeki sıhhat meselelerinin tahlili için çalıştı.
Türkiye’yle Ortadoğu’da işbirliğinin arttıırlmasından yana olan Carter 2009 yılında kaleme aldığı yazısında “Türkiye’nin alternatifi yok” tabirlerini kullanmıştı.
Çok sayıda kitap yazan Carter, 2016’daki başkanlık seçimi öncesinde ABD’de “Demokrasi öldü, artık oligarşi devri” demişti.
Carter, 2015 yılında beyninde dört adet kanser tümörü olduğunu ve radyasyon terapisi aldığını açıklamıştı.
