11 yaşında dedesi ve babasından öğrendi: 28 yıldır ateşin karşısına geçip bu mesleği sürdürüyor
Cam nazar boncuğu üretimiyle ünlü olan İzmir’in Kemalpaşa ilçesine bağlı Nazarköy Mahallesi’nde yaklaşık 80 yılı aşkın müddettir demir sesleri yükseliyor. Eski ismi Kurudere olan, 1900’lü yılların ortalarından bu yana sürdürülen cam nazar boncuğu üretimi nedeniyle 2007 yılında ‘Nazarköy’ ismini alan mahallede birçok dükkan ve atölye bulunuyor.
Doğup büyüdüğü Nazarköy’de cet yadigarı mesleğini 3’üncü nesil olarak devam ettiren Uğur Karataş (39), “Babam, dedem, eniştem, dayım, abim bütün aile fertlerim bu işi yaptı. Çocukluğumuzda oyun oynarken boncuk yapıyormuş üzere oynuyorduk. Babam, dedem, ağabeylerim çalışırken üretim anında ocağa gelirdik.
Eskiden nazar boncuklarını şişe camlarından geri dönüşümle yaparlardı. Biz şişeleri temizlerdik. 11 yaşında bu mesleğe başladım. ‘Saraç’ denilen gözsüz yuvarlak boncukları yapmaya başladım. Merhum eniştem göz takmasını öğretti, kalıp vurmasını dayım gösterdi. Her bir büyüğüm, ustam bana bir teknik gösterdi” diye konuştu.
KÖYDE 3 OCAK YANIYOR
Eski ismi Kurudere olan Nazarköy’e 1942 yılında Mısır asıllı 3 kardeşin gelerek mesleği dedesi üzere ustalara öğrettiğini anlatan Karataş, “1942’den 2005’lere kadar köyümüzde 18 atölye vardı, köyümüzün geçim kaynağıydı.
Daha sonra yurt dışından gelen imitasyon, mika, plastik boncuklar esnafı büyük bir ziyana uğrattı. Birçok usta yarar sağlamadığı için bu işi yapmamaya başladı. 2007’de köy hareketlensin, tanınsın, ustalar yetişsin diye köyün ismi değişti fakat maalesef önüne geçilemedi. Şu anda köyümüzde faal olarak çalışan 3 atölye var. Olağanda bir ocakta 5 kişi çalışabiliyor lakin biz şu an 3 kişiyiz” dedi.
“KÖYÜN ERKEKLERİNİN YÜZDE 80-90’I BONCUK İMALİNİ BİLİR”
Usta çıraklık münasebeti olduğunu, dedesi ve babasından sonra 3’üncü nesil olarak işi devraldığını lisana getiren Uğur Karataş, “Bizden sonra bu işi öğrenecekler inşallah çıkar, zanaatı devam ettirir. Kaybolma yüz tutmuş el sanatımız, gelecek jenerasyonlara inşallah sarfiyat. Köyün erkeklerinin yüzde 80-90’ı boncuk imalini bilir. Gençlerde de istekli olanlar var. Köyümüzde bu türlü bir sanat yapılıyor ‘Ben de öğrenmek istiyorum’ diyen var. Onlara demir nasıl tutulur, kalıp nasıl vurulur, nasıl şekillendir öğrettik. Köyde el verdiğim 6 çırak var. Ocakta şu anda bir arkadaşımın oğlu var. O da babasından öğrendi ancak işin teknik kısmını benden öğreniyor” sözlerinde bulundu.
“YENİ JENERASYON BU İŞİ MESLEK OLARAK SEÇMEK İSTEMİYOR”
Geleneksel cam nazar boncuğunun Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın muhafaza listesinde olduğunu söyleyen Karataş, “UNESCO’nun da süreksiz miras listesine eklendi. Boncuk üzerine İzmir’de yaşayan insan hazinemiz var. Nazar boncuğunun Türkiye’de büyük bir yeri ve değeri var. Lakin alttan gelen bir kuşak yok. Kaybolmaya yüz tutmuş bir zanaatı icra ediyoruz. Ekonomik olarak geçimimizi sağlıyoruz. Öğrenmek isteyenler ekonomik olarak bakıyorlar. Yurt dışından gelen imitasyon boncuklar bizi çok yaraladı. Yeni jenerasyon bu işi meslek olarak seçmek istemiyor. Mevcudiyeti koruyamıyoruz, ustaların birçoğu fabrikalarda çalışıyor. Şu an köyde 3 atölyemiz var. Fabrikalarda çalışan ustaları getirebilsek bugün 10 ocak yanacak” diye konuştu.
Uğur Karataş, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Alttan gelecek kişi ekonomik olarak karşılığını aldığında bu işi meslek olarak seçebilir. Bu işi severek yapıyorum. 1200 derece ısı karşısında çalışıyoruz. Sevmesen o ateşin karşısına geçip kaybolmaya yüz tutmuş bir zanaatı hala devam ettiremezsin.”
Geleneksel cam nazar boncuğu konusunda herkesin bilinçlendirilmesi gerektiğini söz eden Karataş, “İthal gelen boncukların iç delikleri beyaz, bizim yaptıklarımız demir geçtiği için bir pas lekesi vardı. Gözlerinde hafif kabarcıklar vardır. Bu bizim özgün el imali boncuğu. İnsanların bunu tercih etmesini istiyoruz” dedi.
